Prawo spadkowe w Polsce najważniejsze zagadnienia

Prawo spadkowe w Polsce przewiduje dwie główne formy dziedziczenia: ustawowe i testamentowe. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub gdy testament jest nieważny. W takim przypadku spadek przypada najbliższym krewnym według zasad określonych w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek zmarłego, a jeśli brak takich osób, w kolejnych etapach spadkobiercami mogą być rodzice, rodzeństwo oraz dalsi krewni.

Dziedziczenie testamentowe następuje, gdy spadkodawca sporządził ważny testament, w którym wskazał osoby, które mają odziedziczyć jego majątek. Testament może przybrać różne formy, np. własnoręczną, notarialną lub ustną (w wyjątkowych sytuacjach). Jeśli jednak testament narusza przepisy prawa, np. pomija osoby uprawnione do zachowku, może stać się przedmiotem sporów sądowych.

Zachowek komu przysługuje i jak go dochodzić?

Zachowek to instytucja chroniąca najbliższych spadkodawcy przed całkowitym pominięciem ich w testamencie. Prawo do zachowku przysługuje zstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi oraz rodzicom, jeśli byliby powołani do dziedziczenia z ustawy. Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przysługiwałby danej osobie w ramach dziedziczenia ustawowego, a w przypadku osób małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy dwie trzecie.

Dochodzić zachowku można w drodze negocjacji ze spadkobiercami testamentowymi lub poprzez złożenie pozwu do sądu. Roszczenie o zachowek przedawnia się po upływie pięciu lat od otwarcia spadku lub od momentu ogłoszenia testamentu. Warto pamiętać, że zachowek może być dochodzony w formie świadczenia pieniężnego, co oznacza, że spadkobierca zobowiązany do zapłaty nie musi oddawać konkretnych przedmiotów wchodzących w skład spadku.

Procedura nabycia spadku kroki do podjęcia

Aby formalnie stać się spadkobiercą, niezbędne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego. Można tego dokonać na dwa sposoby: poprzez sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Sądowy tryb jest konieczny, gdy istnieją spory dotyczące spadkobrania, natomiast notarialny skraca czas i formalności w sytuacjach bezkonfliktowych.

W przypadku sądowego stwierdzenia nabycia spadku należy złożyć wniosek do sądu właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Sąd po przeprowadzeniu rozprawy, na której mogą pojawić się spadkobiercy, wydaje postanowienie o nabyciu spadku. Akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza sporządzany jest w obecności wszystkich zgodnych co do spadkobrania spadkobierców i pozwala na szybkie potwierdzenie praw do spadku.

Odpowiedzialność za długi spadkowe co warto wiedzieć?

Spadkobiercy dziedziczą nie tylko aktywa, ale także zobowiązania zmarłego. Należy przy tym pamiętać, że można przyjąć spadek w różnej formie: w całości (tzw. przyjęcie proste), z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczoną odpowiedzialnością za długi) lub spadek odrzucić. Przyjęcie prostego spadku oznacza pełną odpowiedzialność za długi także ze swojego majątku.

Opcja przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza chroni spadkobierców przed koniecznością pokrywania zobowiązań ponad wartość otrzymanego majątku. W przypadku, gdy istnieje ryzyko, że spadek jest zadłużony, można go odrzucić, co skutecznie eliminuje obowiązek regulowania długów. Decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy podjąć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o swoim powołaniu do spadku.

Unieważnienie testamentu w jakich sytuacjach jest możliwe?

Testament może zostać unieważniony, jeśli okaże się, że został sporządzony w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa. Do najczęstszych przyczyn unieważnienia zalicza się brak pełnej zdolności testatora do czynności prawnych, sporządzenie testamentu pod wpływem błędu, groźby lub przymusu oraz brak odpowiedniej formy testamentowej (np. testament własnoręczny napisany w sposób nieczytelny lub niespełniający wymogów formalnych).

Postępowanie o unieważnienie testamentu prowadzone jest przed sądem, a wnioskodawcą może być osoba, która ma interes prawny w uznaniu testamentu za nieważny. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd spadku, a dowodem mogą być m.in. świadkowie, ekspertyzy grafologiczne (w przypadku testamentów własnoręcznych) czy dokumentacja medyczna wskazująca na stan zdrowia spadkodawcy w chwili sporządzania testamentu.

Artykuł powstał przy współpracy z adwokat-kowalewicz.pl.