Upadłość konsumencka a długi wobec ZUS i US – jak traktowane są zobowiązania publicznoprawne?

3 min czytania
Upadłość konsumencka a długi wobec ZUS i US – jak traktowane są zobowiązania publicznoprawne?

Upadłość konsumencka jest szczególną formą postępowania sądowego przewidzianą dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które stały się niewypłacalne. Głównym celem jej zastosowania jest umożliwienie oddłużenia dłużnika oraz jednoczesna ochrona jego podstawowych potrzeb życiowych przy jednoczesnym poszanowaniu interesów wierzycieli. Postępowanie to prowadzi do likwidacji majątku dłużnika i ewentualnego ustalenia planu spłaty wierzycieli lub umorzenia pozostałych zobowiązań.

Kryterium kluczowym dla ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest stan niewypłacalności, definiowany jako brak możliwości wykonywania wymaganych zobowiązań pieniężnych. Nie wymaga się już – w przeciwieństwie do poprzedniego stanu prawnego – udowodnienia, że do niewypłacalności doszło bez winy dłużnika, choć w zależności od okoliczności sposobu jej powstania, może to mieć wpływ na dalszy przebieg postępowania, w tym m.in. na długość planu spłaty.

Zadłużenie wobec ZUS i US – charakterystyka długów publicznoprawnych

Zadłużenia wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędów Skarbowych należą do kategorii zobowiązań publicznoprawnych. Odznaczają się one szczególnym statusem prawnym, wynikającym z ich źródła – ustawy oraz obowiązkowego charakteru należności. Przykładowo, składki na ubezpieczenia społeczne czy podatki nie są wynikiem swobody kontraktowania, lecz obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa. ZUS i US posiadają szeroki wachlarz uprawnień egzekucyjnych, obejmujących możliwość zajmowania rachunków bankowych, wynagrodzeń czy majątku ruchomego i nieruchomego.

Te instytucje korzystają również z instytucji zabezpieczenia administracyjnego, co skutkuje uprzywilejowaniem ich wierzytelności w stosunku do długów o charakterze prywatnym. Okoliczność ta sprawia, że zadłużenie wobec Skarbu Państwa uznawane jest za trudniejsze do umorzenia w ramach postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych.

Czy długi wobec ZUS i US podlegają umorzeniu przy upadłości konsumenckiej?

Zobowiązania publicznoprawne, takie jak zaległości podatkowe czy składki na ubezpieczenia społeczne, co do zasady mogą zostać ujęte w postępowaniu upadłościowym konsumenckim. Przez wiele lat istniała wątpliwość, czy mogą one być umarzane na równi z innymi zobowiązaniami, jednak aktualna linia interpretacyjna sądów oraz orzeczenia Sądu Najwyższego przyznają, że również i te długi mogą zostać umorzone w ramach postępowania.

W praktyce jednak często istotnym ograniczeniem jest to, że długi te pojawiły się w związku z nieuregulowaniem zobowiązań wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej – mimo że dłużnik nie musi już być przedsiębiorcą. Jeśli zobowiązania powstały w czasie, gdy dłużnik faktycznie prowadził działalność, sąd może ocenić jego sytuację jako kwalifikującą się do upadłości gospodarczej, a nie konsumenckiej. Z tego względu kluczowe znaczenie ma analiza okoliczności powstania zadłużenia i momentu zaprzestania prowadzenia działalności.

Orzecznictwo i praktyka sądów w sprawach upadłości z długami publicznoprawnymi

W orzecznictwie sądów upadłościowych coraz częściej dostrzegana jest potrzeba równego traktowania wszelkich zobowiązań niezabezpieczonych majątkowo, niezależnie od ich źródła. Przykładowo, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 kwietnia 2016 r. (III CZP 94/15) wskazał, że brak jest podstaw do automatycznego wyłączania zobowiązań publicznoprawnych z możliwości ich umorzenia, jeżeli tylko zostały zgłoszone i ujęte w postępowaniu.

Z drugiej strony, praktyka sądowa uzależnia decyzję o ewentualnym umorzeniu takich zobowiązań od faktycznych możliwości majątkowych i życiowych dłużnika. Analizowane są m.in. przyczyny niewypłacalności, uczciwość dłużnika oraz jego obecne możliwości zarobkowania. Sądy z reguły respektują zasadę drugiej szansy, lecz równowaga pomiędzy interesem wierzycieli publicznych a potrzebami dłużnika musi być zachowana.

Jak postępować z długami publicznoprawnymi w toku postępowania upadłościowego?

W toku postępowania upadłościowego dłużnik ma obowiązek ujawnienia pełnego stanu swoich zobowiązań, w tym również tych wobec ZUS i US. Niedopełnienie tego obowiązku może zostać uznane za działanie zmierzające do ukrycia majątku lub zobowiązań, co potencjalnie skutkować będzie oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzeniem postępowania.

Ważnym elementem procedury jest również udział wierzycieli publicznoprawnych w postępowaniu – mają oni prawo do zgłoszenia wierzytelności, uczestnictwa w zgromadzeniu wierzycieli oraz zgłaszania sprzeciwu wobec ustalonych propozycji planu spłaty. Ostateczna decyzja co do umorzenia należności, ustalenia planu spłaty lub jego długości należy jednak do sądu, który bierze pod uwagę całościową sytuację życiową i majątkową dłużnika.

Artykuł powstał przy współpracy z upadlosc-kancelaria.pl.

Autor: Artykuł sponsorowany

grodziski24_kf